Bağımlılık kelimesi, bireyin kullandığı bir nesnenin ya da yaptığı bir eylem üzerindeki kontrolünü kaybetmesi ve onsuz yaşamını sürememeye başlamasıdır. Kullanım ve davranışta irade ortadan kalkar ve birey istese de istemese de bağımlı kullanımı ya da davranışı sürdürür. Bu durumun sonunda bireyin hayatının ciddi bir bölümünü kapsar, birey sorumluluklarını, yapmakta zorunlu olduğu işlerini ve ilişkilerinin dışındaki zamanını ve fiziksel enerjisini büyük bir bölümünü de bağımlı olduğu maddeye ya da eyleme harcar.
Peki Teknoloji Bağımlılığına Sebep Olan Şey Nedir?
Can sıkıntısı, merak duygularını kontrol edememe, yapacak daha iyi bir şey bulamamak, sosyal ilişki kuramamak veya ilişki kurarken zorluk çekmek, yaşamın içerisindeki başarılamayan şeyleri sanal dünyada elde etmeye çalışmak, beğenilmeme korkusu vb. durumlar sebep olabilmektedir.
Peki teknoloji her zaman hayatımızda olumsuz bir yere mi sahip? Tabi ki hayır, hayatımızda getirdiği sayısız faydaları da vardır ancak kişinin teknoloji kullanımı üzerinde kontrolünü kaybetmesi ve teknolojiyi ölçüsüz ve sınırsız kullanması durumunda ciddi zararlara sebep olabilmektedir.
Örneğin, çocuklarda ve gençlerde teknoloji kullanım süreleri ne kadar arttıkça; düşünce süreçlerinin bozulduğu, kişilerarası duyarlılıklarının azaldığı, kaygılı, fobik vb. düşüncelerin arttığı gözlemlenmiştir. Yoğun ve uzun süre internet kullanan ve bilgisayar oyunları ile zamanını geçiren çocukların ve gençlerin, sosyal gelişimlerinin büyük bir ölçüde gerilediği, özgüvenlerinin düşük, sosyal kaygı düzeylerinin ve saldırganlık davranışlarının da ise bir yükseklik olduğu tespit edilmiştir. Yapılan diğer bir çalışmada ise interneti fazla kullanan çocuk ve gençlerin giderek yalnızlaştığı ve yüz yüze ilişki kurmakta güçlük çektikleri gözlemlenmiştir.
Çocuklarımızın Teknoloji ile İlişkileri Nasıl Olmalı?
Teknolojinin nasıl kullanıldığına bağlı olarak çocukların ve gençleri olumlu veya olumsuz yönde etkileyebilir. Bizim için önemli olan çocuğun ekran karşısında geçirdiği süreyi sınırlı tutabilmek. Diğer önemli konulardan bir tanesi ise çocuğun ekran karşısında pasif bir şekilde oturmasına izin vermeyip, onun yerine müzik dinliyorsa dans etmesini istemek, ekranda bir şey izliyorsa gördükleri nesneleri tekrar ettirmek, dinlediği ya da gördükleri hakkında yorum yaptırmak vb. şeylerle çocuğu aktif bir seyirci pozisyonuna getirmek.
Çocuklar Teknoloji Başında Ne Kadar Vakit Geçirmeli?
Pedagoji Derneği bir gün içinde tablet, telefon ve televizyon dâhil olmak üzere çocukların ekran başında geçirmeleri gereken azami süreleri şöyle belirlemiştir:
0-3 Yaş: Olabildiğince ekrandan uzak tutulmalıdır.3-6 Yaş: Günlük toplam süre 20-30 dakikayı geçmemelidir.6-9 Yaş: Günlük toplam süre 40-50 dakikayı geçmemelidir.12+ Yaş: Günlük toplam süre 120 dakikayı geçmemelidir.
Çocuğunun Teknoloji ile İlişkisinde Denge Kurmasını İsteyen Ebeveynlere Öneriler
İlk çocukluk yıllarında hem kendimizin hem de çocuğunuzun televizyonda ne seyredeceği konusunda seçici olun.
Özellikle ilk çocukluk çağındaki çocuğunuz televizyon seyrederken veya bilgisayar, tablet vb. başındayken mutlaka yanında bir yetişkin olmasını ve ona seyrettikleri ile ilgili sorular sormasını temin edin.
Problemlerini şiddet kullanarak çözen karakterlerin yer aldığı programlardan, şiddet içeren oyunlardan çocuğunuzu uzak tutun.
Çocuğunuzu kendi film veya oyun karakterlerini yaratması için teşvik edin.
Çocuğunuzun severek oynadığı bir oyunu siz de kendi kendinize oynayın, seyrettiği filmleri seyredin, takip ettiği sitelere siz de girin. Böylece çocuğunuzla üzerinde konuşabileceğiniz ortak bir konunuz olacaktır. Örneğin çocuğunuzla oynadığı bir oyunun içeriği ve amaçları hakkında konuşabilir, bu oyunun ona ne hissettirdiğini sorabilirsiniz.
Önce siz örnek olun ve varsa diğer bağımlılıklarınızı kontrol edin. (Tv-telefon bağımlılığı vb.)
Çocuğunuzla birlikte televizyon, bilgisayar, tablet vb. kullanımının kurallarını belirleyin.
Yasaklarla sonuca ulaşmaya çalışmayın. Çocuğunuz televizyon veya bilgisayara fazla düşkünlük gösteriyorsa yasaklamak yerine ona daha cazip gelecek seçenekler sunmayı tercih edin.
Bilgisayar, tablet vb. kullanımını disiplin aracı hâline getirmeyin. Bilgisayar, tablet vb. başında geçirilecek vaktin ödül ve ceza olarak kullanılması durumunda bunlar çocuğun hayatında çok fazla önem taşımaya başlar.
Yazar: Psikolog Rukiye KÜÇÜKKAYA
Editör: Uzman Klinik Psikolog Eda ÖZTÜRK BELET