Ebeveynlerin Liderlik Ettiği Oyunlar Mı? Yoksa Çocuğun Kendi Kendine Oynaması mı? Küçük Çocuklar İçin Hangisi Daha İyi?
İki yaşındaki Ayşe’nin yedinci kez yamuk bir eşyayı elmas şeklindeki bir deliğe koymaya çalışırken ve başaramaz iken uğradığı hüsranı görünce ona nasıl doğrusunu yapacağını göstermeli miyiz? Peki boyama kutusundaki tek renge odaklanan ve diğer renklerle ilgilenmeyen Ali’nin o renkten başka bir sürü rengin olduğunu söylemeli miyiz?
Birçok ebeveyn çocuğuyla oyun oynarken oyuna liderlik edip etmemek arasında kararsız kalır. Liderlik ederek çocuğun özgüvenini ve yaratıcılığını düşürdüğünü düşünür, öte yandan ise liderlik etmezse çocuğunun bazı şeyleri yanlış öğrenmesinden korkar.
Ebeveynler ve küçük çocuklar için eğitici oyun gruplarındaki anne ve babaları gözlemleyecek olursanız ne kadar da oyuna “dahiliyeti yüksek” birer oyuncu olduklarını gözlemleyebilirsiniz. Nitekim kendi anılarınıza baktığınızda da fark edebilirsiniz… :) Dahiliyeti yüksekten kastım; oyuna rehberlik eden, talimat veren ve “gereken” durumlarda düzeltmelerde bulunmayı düşünebilirsiniz. Tabii bunun tersi de olabilir, yani “geride kalan oyuncu modeli”. Bu model oyuncu olmayı tercih eden ebeveynler - ki bu nadirdir - , çocuğunun eline geçen her şeyi özgürce keşfetmesine izin verir. Keşfederken yaptığı nesneyi fırlatma, kırma gibi davranışlara dahi müdahale etmez.
Peki, biri diğerine tercih edilmeli mi? Oynamanın hangi yolu daha doğru?
Bu sorular aslında çocuk gelişimi ve gelişim psikolojisi alanlarının da uzun süredir üzerine tartıştığı sorular… Hem ebeveyn liderliğindeki oyunun hem de çocuk liderliğindeki oyunun kendine göre avantajları ve dezavantajları var. Ebeveyn, oyuna gerekli miktarda liderlik yaptığında çocuk, ebeveynin liderliği tarafından beslendiğini ve teşvik edildiğini hisseder. Örneğin, bizim Ce-Eeee dediğimiz Peek-a-boo oyunu bunun için güzel bir örnek olmaktadır. Çocuk, annesinin yüzünün ne zaman yeniden ortaya çıkacağını tahmin etmesi için nazikçe teşvik edilir. Anne tarafından başlatılan ve yönetilen bu oyun annesinin her zaman orada olacağı konusunda güven verir. Ancak Ebeveyn liderliğinde oyunun en önemli tuzağı oyunun baba ve annenin çocuk yerine karar verdiği, problemleri onun yerine çözdüğü, yaratıcılığını kısıtladığı bir sürece dönüşmesiniz…Örneğin, bir gökyüzü resmi çizerken gökyüzünü yeşile boyayan çocuğa mavi boyayı eline vererek onunla boyamasını teşvik etmek bunu açıklamada oldukça güzel bir örnektir. Bu yazıyı okuyan sevgili ebeveynlerimiz, eğer bunu yaptıysanız kötü hissetmenize gerek yok, çünkü yalnız değilsiniz. Birçok ebeveyn bunu gayet art niyetsiz bir şekilde yapıyor.
Aslında, minik bir çocuğa bu veya buna benzer şekilde bir düzeltme tekrar tekrar yapıldığında, birçok çocuk engellenmiş, yetersiz, hayal kırıklığına uğramış ya da ilgisiz hisseder. Bu durum aşırı olduğunda düşük benlik saygısına yol açabilir. Oyunu çocuğun liderliğine bıraktığımız zaman, çocukların özgüveninin ve öz değerinin artmasına yardımcı oluyoruz. Çocuğuyla birlikte tuvalet kağıtlarıyla kule inşa eden bir anne veya gittikleri lokantada tuzluğu bir roket olarak uzağa fırlatan bir baba bunun en güzel örnekleri olabilir.
Bir çocuğun hayal gücüyle ilgili hiçbir şey, çocuklarının yarattıklarıyla ilgilenen, onlara meraklarını yansıtan bir ebeveynden daha olumlu olamaz. Çocuklar ebeveynlerinin heyecanını hissettiklerinde, eğlenceli aktivitelerini onlarla yapma istekleri çok daha artar. Bu ebeveyn-çocuk ilişkilerini geliştirmek için harika bir yoldur.
Çocuk liderliğindeki oyun o kadar etkili ve istedikleri gibi olmadığında, ebeveyn çocuğu çok uzak bir mesafeden izler. Çocuklar hem izlenip izlenmediklerini bilirler hem de nasıl izlendiklerini dahi anlayabilirler…. Ama tabili çocuklarımızı her ne kadar ilgi ve özveriyle dahi olsa sadece izlemekte tek başına faydalı ve pratik değildir. Çocuklarımızın kendi oyunlarında liderliklerine izin vererek, onların oyunlarına zaman ayırarak, saygı göstererek, alan vererek ne yaptıklarını gözlemlemek ama kimi zaman liderliğe yer değiştirmeyi de deneyimlemek en faydalı ve pratik olan yol olacaktır. Onların gelişimini, hayal güçlerinin ve özgüvenlerinin gelişimi için bu yolculuğa zaman ayırmaya kesinlikle değer.
